تاریخچه هنر قالیبافی

در مورد تاریخ پیدایش فرش اطلاعات دقیقی نداریم لکن با توجه به آثار باستانی و کشفیات بشر بر ما مسلم شده است که هنرهایی نظیر سبد بافی،نمد بافی،زیلو بافی،جاجیم بافی و گلیم بافی همه و همه مقدمه ای بر پیداییش هنر قالی بافی بوده است و فرش های نخستین دارای طرحهای ساده و ابتدایی و شکسته و عمدتا ذهنی باف بوده است که جنبه استفاده روزمره داشته اند و محققان در مورد مهد فرش بافی در ابتدا به مصر به عنوان مهد این هنر فکر می کرده اند امّا با پیدایش اولین فرش به نام پازیریک که در کوههای سیبری در سال 1949 توسط پروفسور رودنکو کشف گردید نظریات دیگر را باطل نمود و با توجه به این نمونه عملی، مهد قالیبافی از سواحل رود نیل و دجله و فرات ، به آسیای مرکزی تغییر مکان داد و ثابت کرد که مهد هنر فرش بافی در ایران بوده است.

در مورد این هنر در دوره ساسانیان اطلاعات دقیقی در دست نیست معروفترین فرش بافته شده در این دوره فرش معروف بهارستان است که برای خسرو انوشیروان بافته شده است که این فرش تماما زر بافت بوده و ابعاد آن 450*90قدم بوده و طرح آن نیز نشان دهنده چهارفصلبوده است که در تاریخ آمده است هنگامی که ایران بوسیله ی اعراب فتح شد ، سعد از فرماندهان سپاه اسلام (اعراب) این فرش را به مدینه فرستاد تا قطعه قطعه کنند و بین مسلمین تقسیم شود.

با ظهور اسلام و با صرف نظر از تجمل گرایی تا دوره خلفای عباسی اطلاعات دقیق یا نونه ای در دست نیست امّا در دوره خلفای عباسی که به تجملات علاقه داشته اند این هنر جان دوباره ای گرفت تا آنجا که در تاریخ سعودی آمده است (به نقل از کتاب آموزش هنر قالیبافی-خانم پوراندخت نیرومند)

"المستنصر خلیفه عباسی قالی مصور به صور انسانی با با کتیبه های پارسی داشته است و در کتاب حدود العالم از بافته های سیستان و بخارا و قلیچه های فارسی یاد شده است."

بر اساس نوشته مقدسی جهانگرد عرب قانیات به بافت قالیچه های سجاده ای معروف بوده است

در مورد صنعت قالیبافی در دوره ی تیموریان می توان گفت: با توجه به علاقه ی شاهرخ به هنر این صنعت توانست در این دوران پیشرفت کند و در عین حال اوزون حسن، موسس سلسله ی آق قیلونونها به این هنر توجه خاصی داشته است

لکن با توجه به نمونه های عالی باقی مانده از دوران صفویه باید گفت که اوج هنر در ایران خصوصا هنرهایی مثل کاشیکاری، قالیبافی ، منبت کاری، منقش کاری در این دوران بوده و در این دوران به اوج شکوفایی خود رسیده است بطور مثال شاه طهماسب که خود علاقه به هنر داشته و از طراحان فرش در زمان خود بوده هنرمندان بزرگ را در تبریز گرد آورد و به کمک قابل ملاحظه ای به آنها کرد و در زمان شاه عباس این هنر به اعلا درجه ی خود رسید.

شاه عباس در اصفهان یک کارگاه دایر کرد و در این کارگاه فرشهای نفیسش برای دربار تولید نمود و پیشرفت قالی به انجام رسید که یکی از منابع اقتصادی آن دوران گردید و به دستور وی کارگاههایی در مشهد ،کاشان،شیروان،قره باغ،استر آباد، و گیلان دایر گردید و فرشهای نفیسی همچون فرش اردبیل،چلسی و فرشهای زیبای دیگری زینت بخش موزه های دنیا گردید .

قالی بافی که در قرن (ده) و یازده به کمال خود رسیده بود رو به تنزل گذاشت و دیگر نتوانست به دوران با شکوه خود برگردد.

روش های نگهداری فرش بافته شده

همانگونه که می دانید فرش به صورت مفروش   مورد استفاده قرار می گیرد.

در هر صورت باید به صورت اصولی از آن مراقبت کنیم تا به صورت مطلوبی حفظ شود.

در صورتی که می خواهیم از فرش به صورت مفروش استفاده کنیم باید نکات زیر را مورد توجّه قرار دهیم:

1-از قرار دادن فرش در محیط مرطوب و تاریک خودداری شود.

2-از تابش مستقیم نور خورشید بر روی سطح فرش جلوگیری شود.

3-ابعاد فرش مناسب با ابعاد اتاق باشد و سعی کنیم که فرش بزرگتر از ابعاد اتاق نباشد، چون در صورت بزرگ بودن مجبور میشویم که فرش را از کناره تا بزنیم و تاخوردگی موجب می شود که فرش ترک بردارد وآسیب ببیند.

4-از انداختن فرش روی زمین گچی و آهکی خودداری کنیم چون گچ و آهک موجب پوسیدگی فرش می شود.

5- در صورت امکان سعی کنیم که از یک مفروش کننده مناسب مثل موکت برای زیر فرش استفاده کنیم تا هرگونه رطوبت احتمالی را جذب کند و از آسیب رسیدن به فرش جلوگیری شود.

6-بهتر است که سر ریشه های فرش را در زیر آن پنهان کنیم تا ذر اقر رفت و آمد ساویده نشود و از بین نرود .

7-از قرار دادن فرش در کنار حرارت زیاد و مواد شیمیایی خودداری شود.

8- از قرار دادن اشیا سنگین و نوک تیز بر روی فرش خودداری شود.

زنان، بانیان هنر قالی بافی