ملکه ایران زمین
بانو كاساندان،‌ یگانه زن در زندگی كوروش بزرگ
بانو کاساندان دختر فرناسپه از شاهدختان خاندان هخامنشی بود. وی از تبار هخامنشیان بود و از اصالت ایرانی برخوردار بود. او همسر و همراه و همفکر همیشگی بزرگ مردی به نام کوروش بزرگ بود. کورش در طول زندگی خود فقط یک زن اختیار کرد و او کاساندان نام داشت.
پس از کورش بزرگ او نخستین شخصیت قدرتمند کشور بزرگ ایران بود. کاساندان ملکه 28 کشور آسیائی بود كه کورش بزرگ بر آنها پادشاهی می کرده است. مورخین یونانی و گزنفون از وی با نیکی و بزرگ منشی یاد می کرده اند.


کاساندان ملکه ایران ۵ فرزند با نام های کمبوجیه ، بردیا ، آتوسا ، رکسانه و ارتیستونه داشت.
پسر بزرگ کاساندان و کورش، کمبوجیه دوم، جهانگشایی کرد و مصر را به امپراتوری هخامنشیان افزود. بردیا نیز مدتی کوتاه بر تاج تخت نشست. اما آتوسا را بی‌شک باید با دیدی دگر نگریست. چرا که دختر کورش بودن چنان «جایگاه ویژه ای» به او بخشید که داریوش بزرگ او را به همسری خویش برگزید. و فرهیختگی و درایت آتوسا در تمام طول تاریخ زبانزد شد.
بی شک کاساندان مادری بزرگ بود که چنین فرزندان بزرگی پرورش داد که هر یک نامی نیک در تاریخ دارند. وی همچنین همسری نمونه بود چرا که در همه مراحل سخت دوشادوش کوروش بزرگ حضور داشت و همراه همیشگی او بود.
کاساندان قبل از کورش درگذشت و بعد از او کورش در اندوهی فراوان ماند و برای همیشه و به احترام همسرش تنهایی را برگزید. کوروش کاساندان را بسیار دوست میداشت.
نوشته های تاریخی نشان می دهد كه كوروش نه تنها در امور سپاهیگری دارای نبوغ نظامی و در جهانگشایی و كشور داری بسیار انسان دوست و نوع پرور بوده بلكه در امور خانوادگی نیز یكی از وفادارترین مردان روزگار بوده است.
هنگام مرگ کاساندان در بابل ۶ روز عزای عمومی اعلام شد. در مرگ این بانوی بزرگ همچنان اختلاف نظر وجود دارد برای نمونه آقای غیاث آبادی آورده اند که :

درگذشت کاساندان، بانوی کورش: 21 اسفند ایرانی، 26 آدار آرامی، 19 مارس میلادی، . (شماره این روز را به دلیل تخریب متن کتیبه نمی‌توان خواند. اما به احتمال در روز پیش از آغاز سوگواری بوده است که با شش روز سوگواری، یک دوره هفت روزه تکمیل می‌شده است).

مقبره کاساندان در پاسارگاد ، در کنار آرامگاه کوروش بزرگ می‌باشد.

فرتاش ( فرهاد تراش):
فرتاش ( فرهاد تراش):فارغ از ارزش تاریخی که بیستون در میان ما ایرانیان دارد، در ادبیات عاشقانه فارسی هم نماد عشق، مداومت و ناکامی است.بر اساس افسانه ای که در شاهنامه فردوسی نقل شده، فرهاد عاشق، بخشی از کوه بیستون را به دستور شیرین برای رسیدن به آب تراشیده است. در حین اجرای این دستور، به فرهاد خبر مرگ شیرین می رسد، فرهاد نیز که اختیار از دست داده با تیشه به فرق سر می کوبد و او نیز می میرد. بیستون را به قلب سنگی زنان نیز تشبیه کرده اند که هرگز نرم نمی شود. ابیات بسیاری در ادبیات فارسی به شرح حال و احوال فرهاد کوهکن اختصاص دارد، ضرب المثل معروف فارسی می گوید:بیستون را عشق کند و شهرتش فرهاد برد فرهادتراش جدای از این داستان ها، در ضلع غربی سنگ نبشته های بیستون، دیواره ای مرتفع به ارتفاع 45 و عرض 200 متر مربوط به دوران ساسانیان قرار دارد. این اثر را به فرهاد نسبت داده اند